Ekologia: Zapobiegajmy zanieczyszczaniu wód!

Woda jest związkiem chemicznym wszechobecnym w przyrodzie. Nigdy nie występuje w stanie czystym chemicznie. W składzie naturalnym wód możemy wyróżnić naturalne domieszki oraz zanieczyszczenia np. biologiczne (bakterie, wirusy, glony, grzyby) lub chemiczne (oleje, benzyna, nawozy sztuczne, pestycydy). Zanieczyszczenia sztuczne są związane z działalnością człowieka.

Wobec wzrastającego niedoboru wody i coraz większego zanieczyszczenia ogólnego nie pozostaje nic innego jak oczyszczanie i wszechstronne wykorzystywanie wody. Ochrona wody jest kosztowna, ale konieczna. W praktyce sprowadza się ona do działań mających na celu zarówno ograniczenie dopływu zanieczyszczeń (np. budowa oczyszczalni, nowe technologie w przemyśle), jak i do poprawy jakości wód już zanieczyszczonych. Prowadzi się monitoring wód, szczególnie badania zawartości tlenu, aby nie dopuścić do deficytu lub wyczerpania jego zasobów. Wykonuje się również monitoring kontrolny i monitoring przeglądowy wody, pozwalające określić przydatność wody do spożycia. Badania takie można zlecić wyspecjalizowanym firmom.

Bierna ochrona wód to tworzenie tzw. stref ochronnych, w których obowiązują zakazy i ograniczenia różnych czynności gospodarczych tj. działalność górnicza czy nawożenie. Głównym elementem w strefie ochronnej może być nakaz usunięcia lub zabezpieczenia potencjalnego źródła zagrożenia czystości.



Najczęstsze sposoby oczyszczania wód to:

- oczyszczanie ścieków i unieszkodliwianie osadów ściekowych, co wiąże się z wprowadzaniem do wód i ziemi wyłącznie ścieków tak oczyszczonych, aby nie zakłóciły założonej klasy czystości wody;

- stosowanie w rolnictwie i gospodarstwie domowym wyłącznie środków ulegających szybkiej biodegradacji (np. ograniczone stosowanie nawozów i środków ochrony roślin);

- zabezpieczenie składowisk odpadów przemysłowych i wysypisk śmieci w taki sposób, aby te odpady i ich odcieki nie przedostawały się do wód podziemnych i powierzchniowych (warstwy izolacyjne, oczyszczanie wód odpływowych) oraz budowanie nowych, przyjaznych dla środowiska wysypisk śmieci. Można m.in. zlecić całoroczny monitoring składowiska odpadów firmie z odpowiednimi akredytacjami.

- odsalanie i oczyszczanie wód odprowadzanych z kopalni oraz z ulic, np. stosowanie mniejszej ilości soli sypanej na drogi zimą;

- dbanie o czystość plaż i najbliższego otoczenia akwenów wodnych;

- edukacja ekologiczna społeczeństwa poprzez plakaty, filmy, programy wdrażane w szkołach;

- montaż filtrów przemysłowych ograniczających emisję zanieczyszczeń do atmosfery.

Należy zapobiegać zanieczyszczeniu naturalnych ekosystemów i bezpośredniego otoczenia oraz ponownie wykorzystywać "odzyskaną" wodę. Również każdy z nas na co dzień może przyczynić się do ochrony zasobów wody. Wystarczy, że będziemy dbać o to, żeby żaden kran czy spłuczka nie przeciekały w naszym domu. Warto też zastanowić się czy w naszym domu "używamy wody z głową". Być może nieraz odkręcamy kran kiedy tak naprawdę nie jest to potrzebne. Pamiętajmy, że woda jest życiodajną substancją dla wszystkich organizmów na ziemi. Przyczyniając się do zwiększenia jej czystości dbamy o siebie i naszą przyszłość.

 

Termin ochrony wód utożsamiany jest przez wielu ludzi z poprawą jakości wody. Jednak definicja ta obejmuje znacznie więcej działań, które skupiają się także na odpowiednim poziomie jej utrzymywania, a przede wszystkim na ograniczaniu spływu zanieczyszczeń do niej. Dlaczego temat ten jest tak istotny? Otóż życie ludzi i innych organizmów żywych uzależnione jest od występowania w środowisku wody, której nie można niczym zastąpić, z tego też powodu trzeba ją rozsądnie użytkować, oszczędzać i zapobiegać przedostawaniu się do niej różnych niepożądanych substancji. W Polsce instytucją odpowiedzialną za stan i ocenę jakości cieczy jest Główny Inspektorat Ochrony Środowiska. Prowadzi on regularne pomiary jej klasyfikacji. Własności badanej wody zależą od stopnia zurbanizowania danego regionu oraz od sposobu zagospodarowania powierzchni.

Wyróżnia się jakościową i ilościową ochronę źródeł wodnych. Pierwsza z nich polega na zabezpieczaniu wody przed dostaniem się do niej zanieczyszczeń, pochodzących na przykład z pól uprawnych. W ramach tego zagadnienia sprawdzane są także firmy emitujące różnego typu zanieczyszczenia, które wraz ze ściekami mogą przedostawać się do wody. Z tego powodu muszą one posiadać specjalne pozwolenia oraz uiszczać opłaty środowiskowe. Z kolei ilościowa ochrona wody wiąże się z jej racjonalnym użytkowaniem i zachowaniem równowagi między ilością cieczy czerpanej a dostępnymi jej zasobami. W tym celu konieczne jest poznanie potrzeb mieszkańców określonych regionów.

Mimo powyżej wymienionych działań, w wielu regionach nie występują źródła czystej wody. Przyczyn tego jest wiele, najczęściej wyróżnia się występowanie zanieczyszczeń chemicznych (pestycydów, detergentów, rop, nawozów) oraz biologicznych (różnego typu bakterii, glonów). Odpowiedzialne za ich powstawanie są często przedsiębiorstwa przemysłowe. Skażenia te pochodzą najczęściej ze ścieków gospodarczych, składowisk odpadów komunalnych oraz terenów rolniczych. W konsekwencji wodę należy uzdatniać, gdyż nieuzdatniona nie nadaje się do użytkowania. Postępujące zmiany klimatyczne powodują, że aspekt dotyczący dostępności dobrej jakości wód, czyli zdatnych do picia, będzie stanowić coraz większy problem.

By zapobiec jego nasilaniu, warto zapoznać się z działaniami wpływającymi na znaczną poprawę obecnego stanu rzeczy. Po pierwsze, ludzie powinni zacząć rozsądnie eksploatować wodę, oszczędzać ją, a co najważniejsze wyeliminować w swoich domach różnego typu usterki prowadzące do jej niepotrzebnego zużywania, na przykład cieknące krany. Globalne zachowania natomiast muszą zacząć opierać się na odpowiednim zabezpieczaniu odpadów przemysłowych i wysypisk śmieci, tak by nie przedostawały się one do wód podziemnych oraz powierzchniowych. Istotne jest również używanie w rolnictwie nawozów, ulegających szybkiej biodegradacji. Kosztownym, ale ważnym aspektem jest także budowa zaawansowanych technologicznie oczyszczalni ścieków oraz modernizacja tych istniejących.

Jak widać, przywrócenie wodom naturalnym odpowiedniej jakości oraz utrzymanie równowagi bilansu wodno-gospodarczego jest trudnym zagadnieniem, na którego powodzenie ma wpływ wiele czynników. Warto mieć to na uwadze i już dziś zacząć zwracać uwagę na swoje zachowanie i choć w pewnym stopniu przyczynić się do zapobiegania marnotrawieniu i zanieczyszczaniu wody.

Wpływ człowieka na ekosystemy - zanieczyszczenie i ochrona wód

Woda jest surowcem, z którego korzysta wiele gałęzi przemysłu, rolnictwa, leśnictwa i gospodarki komunalnej. Zanieczyszczanie rzek i jezior następuje na skutek wpuszczania do nich ścieków miejskich i przemysłowych. Jeżeli ścieki nie są oczyszczane w oczyszczalniach, powoduje to duże zanieczyszczenie wód substancjami:

lotnymi, np.: CO₂ (dwutlenek węgla), SO₂ (dwutlenek siarki), H₂S (siarkowodór), HCl (kwas solny), Cl (chlor);

stałymi, np. solami metali ciężkich takich, jak: Cu (miedź), Zn (cynk), Pb (ołów);

ciekłymi, np.: olejami, smarami, detergentami.

Nagromadzenie w wodach azotanów i fosforanów pochodzących z pól uprawnych i ścieków powoduje zakwity rzek i jezior (czyli nadmierny rozwój glonów powodujących zielone zabarwienie wody), co z kolei prowadzi do zmniejszenia tlenu w wodzie. Do wód dostają się również zanieczyszczenia z powietrza, np. opadające pyły i substancje radioaktywne, kwaśna woda opadowa.

W ocenie czystości wody bierze się pod uwagę jej przejrzystość, barwę, zapach, pH (czyli stężenie jonów wodorowych, dla czystej wody pH wynosi 7), obecność mikroorganizmów. Do najbardziej zanieczyszczonych rzek w Polsce należą: Odra, Wisła, Nysa Łużycka, Barycz, Brynica. Również wody Morza Bałtyckiego są zagrożone zanieczyszczeniem. Obecnie w strefie przybrzeżnej niektórych akwenów, np.: Zatoki Puckiej, Zatoki Gdańskiej, Zalewu Szczecińskiego obserwuje się zachwianie równowagi biologicznej i chemicznej. Powstały tam pustynie tlenowe (obszary, gdzie nie występuje tlen), które wywołują duże zatrucie ryb, np.: dorsza, węgorza, szprota.

 

Ochrona wód

Najważniejszą sprawą jest ochrona rzek przed ściekami przemysłowymi. W tym celu buduje się oczyszczalnie ścieków, gdzie następuje oczyszczanie w sposób:

mechaniczny - cedzenie przez filtry piaskowe, zbieranie zanieczyszczeń pływających po powierzchni wody, oddzielanie w specjalnych odstojnikach zanieczyszczeń osadzających się na dnie;

chemiczny - używając środków chemicznych neutralizuje się żrące roztwory chemiczne, zabija jaja pasożytów;

biologiczny - przy użyciu mikroorganizmów, które rozkładają szkodliwe substancje.

Innym sposobem ochrony wód jest racjonalne nawożenie pól uprawnych. Zapobiega to spływaniu resztek nawozów razem z wodami gruntowymi i opadowymi do rzek.



Oprac. Redakcja. Fot. Robert Majchrzak

 

Kampania edukacyjna pod patronatem Starostwa Powiatowego w Kętrzynie