Historia, której nie znacie: Twierdza Srokowo

Wznosząca się na wysokość 157 metrów n.p.m. "Diabla Góra" to najwyższe wzniesienie w paśmie podsrokowskiej wysoczyzny, nazywanej do 1945 roku "Fürstenauer Berge", czyli "Wzgórza Leśniewskie".

 

Współcześnie miejsce to znane jest ze swoich niezwykłych walorów krajobrazowych, kiedyś znacznie bardziej ceniono jego zalety militarne. A to z tej przyczyny, iż w przypadku ataku ze wschodu ciągnąca się od Pisza po Węgorzewo linia jezior stanowiła trudną do sforsowania dla Rosjan barierę. Od południa dodatkowo zabezpieczała ją Puszcza Piska, więc aby pokonać przeszkodę, stosunkowo najłatwiej było ominąć ją w rejonie Węgorzewa i rozwinąwszy siły, przez okolice Srokowa poprowadzić atak na zachód. Po raz pierwszy możliwość tę dostrzeżono podczas wojen napoleońskich. Jeszcze przed rozpoczęciem walk, które w Prusach Wschodnich wybuchły z początkiem 1807 roku, w 1805 roku "Wzgórza Leśniewskie" zajęte zostały przez artylerię generała von Rüchela. Było to posunięcie prewencyjne wywołane zaostrzeniem sytuacji międzynarodowej i baterie wkrótce wróciły do koszar, jednak możliwości wzgórz zostały docenione. Zauważono wówczas, że rozmieszczone wokół "Diablej Góry" pruskie działa bez problemu zabezpieczać mogły wszystkie prowadzące od jezior trakty komunikacyjne, a tym samym powstrzymywać ataki nieprzyjaciela.

Artyleria pruska wróciła do Srokowa w 1807 roku. Tym razem już w bojowej formie, walcząc z Francuzami. I w tym przypadku główną rolę w obronie pruskiej odegrały "Wzgórza Leśniewskie". Doświadczenie wyniesione z walk podczas wojen napoleońskich podpowiadało strategom pruskim, że istniejące dotychczas twierdze w Królewcu i Bałtijsku nie wystarczały do obrony prowincji. Niezbędna stała się budowa nowej twierdzy, koniecznie usytuowanej w rejonie jezior mazurskich. Zaczęto poszukiwać miejsca pod budowę umocnień, podczas których okazało się, że niemalże idealnym punktem są podsrokowskie "Wzgórza Leśniewskie". Potwierdzeniem ich przydatności był chrzest bojowy, jaki przeszły w ukończonej niedawno wojnie. Jednak z różnych powodów nie wszyscy oficerowie popierali ową lokalizację i koniec końców, w 1844 roku kamień węgielny pod budowę nowej twierdzy wmurowano w  Giżycku.

Militarną przydatność rejonu "Diablej Góry" dostrzeżono i wykorzystano także w podczas I wojny światowej. Podczas gdy wokół wzgórz toczyły się walki piechoty, tradycyjnie umieszczono na nich baterie artylerii polowej. Z kolei podczas II wojny światowej w rejonie wzgórz spotykały się umocnienia Pozycji Kanału Mazurskiego i budowanego w 1944 roku odcinka rozszerzającego Giżyckiego Rejonu Umocnionego. Zaś w połowie wojny na wzgórzach wybudowano stację rozpoznania radiowego o kryptonimie "Gemse". Ale to już z całkowicie innego powodu, chociaż walor geograficzny był w tym przypadku również brany pod uwagę.

Mariusz Kwiatkowski

 

Zdjęcie: Gemse wysadzono w styczniu 1945 roku. Fot. Mariusz Kwiatkowski