Historia, której nie znacie: Garbno we władaniu boginki

Laumia była dla Prusów kimś w rodzaju boginki przeznaczenia. Jeżeli miała ochotę, przybierała postać czarownicy, zmory. Chociaż nie posiadała wielkiej mocy, nikt nie próbował urażać jej dumy lekceważeniem czy brakiem wyszeptywanych w jej stronę modłów. Składania darów. Obrządki ku jej czci odbywano w miejscach szczególnych - świętych gajach, w których, jak wierzono, bóstwo nawiązywało kontakt z ludźmi.

 

Garbno jest transkrypcją niemieckiej nazwy wsi: Lamgarben. Najstarsze jej brzmienie (1339 r.): Laumygarbis w języku staropruskim oznacza dokładnie: Wzgórze Laumii. A więc miejsce przeznaczone bogince i wiedźmie zarazem. Święty gaj jej poświęcony.

Zniewoliwszy Prusów Zakon Krzyżacki siłą wprowadził pomiędzy nich swoją religię - chrześcijaństwo. Podobnie jak czynili rzymianie ze świątyniami greckimi, zakonnicy tłamsząc starych bogów, w miejscach kultu staropruskiego bardzo często budowali kościoły nowej wiary. Czy tak stało się w Garbnie? Jest to wielce prawdopodobne.

Kościół w Garbnie widzimy już w 1422 roku. Masywna z czerwonej cegły i kamienia  budowla raczej nie spodobała się staropruskiej bogini. Laumia niewidoczna lecz skulona w ukryciu, porzuciła cechy szczęścia na rzecz gniewnego fatum kierowanego w stronę świątyni. Być może dlatego z pierwszego kościoła uchowało się tak niewiele? Tak naprawdę to chyba jedynie kamienna chrzcielnica, którą w Garbnie zobaczyć można współcześnie. Krzyżacki kościół rozebrano z polecenia hrabiego von und zu Egloffstein, w latach 1728 -32 w jego miejscu budując nową świątynię. Czas ten upamiętnia kamień wmurowany w północną ścianę kościoła, na którym koślawymi literami karze pamiętać o sobie mistrz murarski, rękoma którego budowla została wzniesiona.

Przeznaczenie kazało czekać na siebie 86 lat. Wróciło do Garbna w 1818 roku pod postacią wyjątkowej siły huraganu. Naporowi wiatru poddała się wieża, upadając na dach świątyni i burząc ją. Kościół znowu trzeba było odbudować, co pod kierunkiem budowniczego nazwiskiem Felisch trwało do 1824 roku.

Czas toczył się aż do schyłku II wojny światowej.  W styczniu 1945 roku, gdy w okolicy wsi SS Kampfgruppe Hannibal stawiała opór nacierającej Armii Czerwonej, kościół po raz trzeci został zburzony. Ocalała jedynie bryła wieży. Budowli długo nikt nie odbudowywał. W stylu nawiązującym do gotyku odtworzono ją dopiero po 1980 roku. Lecz są tacy, którzy skłonni są sądzić, iż nazwa Garbna nie wywodzi się od imienia staropruskiej bogini przeznaczenia. Bowiem podobne do słowa Laumys brzmi słowo Lame, które również dostrzec można w przekazywanej od stuleci nazwie wioski. A Lame oznaczało dla Prusów bagno. Czyli współczesne Garbno określano by ongiś Wzgórzem wśród bagien. Lamegarben - tak nazywano wieś w 1419 roku.

Mariusz Kwiatkowski

 

Zdjęcie: Ku pamięci drugiego budowniczego kościoła. Fot. Mariusz Kwiatkowski